ملاحظات اقتصادی شرکت های دانش بنیان
در عصر حاضر این واقعیت که گزارشهای مالی سنتی قادر به فراهم کردن تمامی اطلاعات لازم برای تحلیل، بررسی و تصمیمگیری مدیران و سرمایهگذاران نیست چالشی در پیش روی حسابداران است. مدیران دیگر نمیتوانند با معیارهای سنتی مالی بهعنوان مبنایی مطلق برای تصمیمگیری اکتفا کنند به همین دلیل سنجش و لحاظ کردن ارزش واقعی دارائیهای نامشهود و فکری در صورتهای مالی و بررسی تأثیر آنها بر عملکرد شرکتها بیشازپیش افزایشیافته است. مواردی نظیر سرمایههای فکری، سرمایههای انسانی، سرمایه مشتریان و سرمایه نوآوری همه ازجمله دارائیهای نامشهود شرکتهای دانشبنیان هستند.
در اکثر شرکتها دانشبنیان میزان دارائیهای نامشهود بسیار بیشتر از دارائیهای مشهود آنها است برای مثال بزرگترین شرکت تاکسیرانی دنیا اوبر است که خود صاحب یک ماشین نیست. همانطور که اسنپ، تپ سی و سایر تاکسی یابهای اینترنتی در ایران اینگونه هستند. اسنپ امروز با 7 میلیون کاربر فعال و 700 هزار سفر در روز و 150 هزار راننده تحت پوشش روزانه حدود 1.2 میلیارد تومان فروش دارد که فروش سالانه بیش از 400 میلیارد تومان است. شرکت آمازون در دنیا یک خردهفروشی محصولات است که شرکتهایی نظیر دیجی کالا در ایران از همان الگو استفاده میکنند. دیجی کالا حدود 80 درصد خردهفروشی کشور را در دست دارد که فروش سالانهای حدود 2 هزار میلیارد تومان دارد. آژانس مسافرتی برخط علیبابا در حال حاضر سالیانه حدود 300 میلیارد تومان فروش بلیت دارد درحالیکه فضای فیزیکی آنچنانی نداشته و عمده فعالیتها با ابزار فناوری اطلاعات مدیریت میشود.
در سال 2006 پنج شرکت بزرگ دنیا ازنظر بازار سرمایه شرکتهای اکسن موبیل، جنرال الکتریک، مایکروسافت، بریتیش پترولیوم و سیتی گروپ بودند که فقط یکی از این شرکتها یعنی مایکروسافت در حوزه فنّاوری بود. ولی در فصل اول سال 2017 پنج شرکت برتر به ترتیب اپل، گوگل، مایکروسافت، آمازون و فیسبوک هستند که همگی در حوزه فنّاوری بوده و بدین ترتیب مبانی ارزشگذاری شرکتها در حال تغییر هستند. اگرچه در ایران در لیست صد شرکت برتر در رتبه 14 شرکت مخابرات ایران است که آنهم شرکتی در حوزه CT بوده و شبهدولتی است و مابقی عمدتاً در غیر حوزه فنّاوری و بهجز 13 شرکت مابقی دولتی یا شبهدولتی هستند ولی با توجه به روند دنیا این معادله در ایران بهزودی به هم خواهد خورد. آنچه مهم است آمادگی فعالان حوزه حسابداری برای ارزشگذاری و ارزیابی اینگونه شرکتها است که اتفاقاً بسیار هم پیچیده است. در ارزیابی شرکتها به روش سنتی چون همه ارزیابیها بر اساس دارائیهای مشهود بود درصد خطا و از بین رفتن سرمایه کم بود ولی در ارزیابی شرکتهای دانشبنیان با لحاظ كردن دارائیهای نامشهود در صد خطا میتواند زیاد باشد. برای مثال بحران دات کام را به یادآورید:
خوشبینی بیشازحد کارآفرینان درباره توان درآمدزایی اینترنت و تخمینهای نادرست منجر به شکلگیری پدیده اقتصادی «حباب دات کام» در نیمه دوم دهه ۹۰ میلادی شد که با نام «حباب اینترنت»، «حباب فنّاوری» و یا «حباب فناوری اطلاعات» هم شناخته میشود. ازنقطهنظر اقتصادی، حباب به پدیدهای اشاره دارد که در آن ارزش سهام صنایع، بازار و شرکتها به دلیل برخی هیجانات حواشی آنها به میزان بسیار زیاد افزایش پیدا میکند. این هیجان در سال ۲۰۰۳ میلادی با ترکیدن حباب دات کام و متعاقب آن ورشکستگی بسیاری از شرکتهای اینترنتی پایان یافت.
بلافاصله و تنها با گذشت یک روز، ارزش سهام فنّاوری تحت تأثیر ترکیدن حباب دات کام بهشدت سقوط کرد. طرح اتهاماتی علیه شرکت مایکروسافت مبنی بر سوءاستفاده مایکروسافت از انحصار خود در بازار رايانه و فناوری هم باعث کاهش ۱۰ درصد در مدت ۱۰ روز شد و درنهایت با انتشار عمومی یافتههای رسمی در مورد مایکروسافت در آوریل همان سال، بورس آمریکا با سقوط ناگهانی عظیمی روبهرو شد.
در بعضی شرکتهای دانشبنیان خروج دستهجمعی نیروی انسانی متخصص و یا مسائل سیاسی و یا بروز یک مسئله اجتماعی بهراحتی موجب سقوط آن شرکت شده است.
به همین دلیل ارزیابی این شرکتها باید با لحاظ همه این پارامترها انجام گیرد. همچنین تأمین سرمایه در این حوزهها نیز از طریق روشهای معمول نظیر گرفتن وام انجام نمیشود. اصولاً گرفتن وام توسط یک شرکت دانشبنیان یا استارتاپ نوعی خودکشی و یا به قول آقای دکتر ستاری وام دادن به استارتاپها خیانت به آنها است و در دنیا صندوقهای سرمایهگذاری جسورانه (V.C.) این مسئولیت را بر عهده دارند. در این صندوقها یک کارگروه سرمایهگذاری وظیفه ارزیابی طرحها و ایدهها را بر عهده داشته و در صورت تأیید طرح صندوق در آن مشارکت میكند.
امیدوارم یکی از دستاوردهای چهارمین همایش بزرگداشت روز حسابدار که به حول و قوه الهی جایگاه خود را در استان اصفهان تثبیت كرده و با توجه به ترکیب جدید مدیریتی استان که توجه ویژه به حوزههای دانشبنیان و کسبوکارهای نوپا دارد این باشد که فعالین حوزه حسابداری بیشازپیش به این موضوع ورود پیداکرده و انشاءلله با ایجاد اولین صندوق سرمایهگذاری جسورانه در سال جاری آمادگی لازم برای ارزیابی شرکتها و کسبوکارهای نوپا و نحوه نگهداری و ثبت و ضبط اطلاعات مالی آنها به وجود آید. همچنین نحوه برخورد ادارات مالیاتی، تأمین اجتماعی و کار با اینگونه کسبوکارها دچار ابهامات زیادی است که حسابداران محترم بایستی راهکارهای مشخصی برای این امور ارائه کنند.
