هوش تجاری (Business intelligence)، اصطلاحی است که در کسب و کار سازمان مورد استفاده قرار میگیرد و امکان دسترسی سریعتر به دادههای سازمان و تحلیل آن ها را بر اساس نیاز کاربران ارشد سازمان ممکن میسازد. تعداد زیادی از برنامه ها و نرمافزارها برای پردازش و تحلیل اطلاعات خام یک سازمان بکار گرفته میشود که خود معظلی در امر تحلیل اطلاعات و استخراج دانش از آن میباشد. هوش تجاری مجموعه به هم پیوستهای از فعالیتهای مرتبط، مانند داده کاوی، پردازش تحلیلی آنلاین، تحقیق و گزارش میباشد. هوش تجاری با استفاده از ابزارهای فناوری اطلاعات، امکان شفاف سازی عملکرد سازمان، پشتیبانی از تصمیمات راهبردی سازمان، بهبود تصمیمگیریها، صرفهجویی در هزینهها و کشف فرصتهای تجاری جدید را در سطوح عالی فراهم مینماید. به عبارتی کسب دانش عمیق نسبت به همهی عوامل درگیر در پیرامون یک سازمان مانند؛ مشتریان، جامعه هدف و مخاطبین، رقبای تجاری، فضای رقابت اقتصادی، عملیات و فرآیندهای سازمانی (مالی، فروش، تولید، منابع انسانی) میتواند تاثیر زیادی بر کیفیت تصمیمات مدیریتی اتخاذ شده در سازمان بگذارد.
بسیاری از سازمانها، شرکتها حتی شرکتهای متوسط معمولا روزانه حجم انبوهی از داده را تولید میکنند و یا با آن سر و کار دارند که در پایگاههای داده ثبت میشود و عملیات روزانه کارکرد سیستم ها به طور مستمر در پایگاههای داده ثبت میشود و شاید مدیریت آن ساده به نظر برسد، ولی این نکته قابل تأمل است که ترکیب و استخراج دانش از دو پایگاه داده متفاوت (مانند سیستم پرداخت دستمزد کارکنان و سیستم دریافت سفارش از مشتری) به خودی خود پیچیدگی و دشواری بسیار زیادی را به همراه دارد.
هوش تجاری مبحثی فراتر از جمعآوری گزارشات و بکارگیری مجموعهای از ابزارها برای تصمیمهای هوشمندانه است. مدیران فناوری اطلاعات شرکتها از هوش تجاری برای شناسایی عملیات تجاری ناقصی که میتواند با بهبود آن منجر به سودآوری شود را شناسایی کنند. سازمانهای هوشمندی که در عرصه تولید، فروش، پرداخت دستمزد و … فعالیت میکنند و اطلاعات سازمان خود را در بانکهای اطلاعاتی ذخیره می نمایند، با استفاده از تکنیکهای هوشتجاری میتوانند بدانند که آیا وضعیت کلی سازمانشان خوب است؟ به سمت خوبی حرکت میکند؟ کدام قسمت کار بهتر عمل میکند؟ و یا کدام بخش با مشکل مواجه است؟
هوش تجاری شامل انواع فناوریها برای جمع آوری، تحلیل و دسترسی به اطلاعات به منظور بهره برداری کاربران سازمان در اتخاذ تصمیمات بهتر و راهبردی است. شاید این تصور وجود داشته باشد که برای بکارگیری هوش تجاری، باید سازمان درحدی بزرگ باشد که دادههای تولید شده توسط آن قابل تحلیل باشد، مانند بانکها، بیمهها، کمپانیهای بزرگ و … و یا اگر سازمان کوچک باشد بایستی حجم تراکنشهای بالایی داشته باشد و یا پیچیدگی اطلاعات درون آن آنقدر زیاد باشد که نیازمند هوش تجاری گردد البته این نکته کاملا درست است ولی به این معنا نیست که کسب و کارهای کوچک نمیتوانند از BI در تحلیل داده های خود استفاده نمایند؛ بلکه شرکتها و بیزینسهای کوچک نیز میتوانند با صرف هزینه ای اندک و با شیوهای آسانتر، سیستمهای هوش تجاری را در بخش های مختلف سازمان خود پیاده و اجرا نمایند و از مزایای متعدد آن بهره مند شوند. هوش کسب و کار از این مزیت فوق العاده برخوردار است که در سیستمها و روشهای تولید سازمان دخالت نمیکند بلکه کمک میکند تا نواقص و نقاط قوت کار سریعتر و بدون صرف هزینه مشخص شود و همچنین مخاطره استفاده از آن اندک است. این مطلب حائز اهمیت است که بسیاری از راهکارهای فعلی BI در واقع همان روشهای هوشمندانه، آزمایش شده و استواری است که عمر آنها گاهی به چند دهه می رسد و اکنون در قالب جدیدی به نام هوش تجاری عرضه میشوند.
گستردگی فعالیتهای سازمانهای بزرگ، تشکیل واحد هوشتجاری را از طریق ایجاد انبارداده (Data Warehouse) و بکارگیری دانش داده کاوی (Data mining) امکانپذیر میسازد. زمانی که داده در شکلهای مختلف نظیر پایگاه داده، انبار داده، داده کاوی و… در دسترس مدیران قرارمیگیرد، میتوانند آن ها را تحلیل و بر اساس آن فعالیت های سازمانی خود را شکل دهند. برای بهره برداری از نرمافزارهای هوش تجاری یا BI ، کاربران میتوانند با پرس و جو های مورد نظر نیاز تحلیلی خود را از سیستم درخواست کنند. نتایج پرس و جوها، درخواستها، گزارشات و تحلیلها میتواند به شکل گزارش، پیش بینی، هشدار و یا نمودار ارائه شود. ابزارهای هوش تجاری را میتوان به دو گروه اصلی ۱- سیستم های تصمیم یار و تحلیل هوشمند ۲- سیستمهای کشف اطلاعات و دانش تقسیم کرد.
تجربه شرکتها و کسب وکارهای استفاده کننده از BI، این نکته را توصیه میکند که بهترین زمان برای شروع استفاده از فرآیند هوش تجاری با توجه به پیشرفت سریع کسب و کارها و اهمیت رصد فضای تجاری، ابتدای شروع بیزینس میباشد. اهداف استفاده از BI در سازمان را میتوان در موارد زیر خلاصه کرد. برای اینکه بدانید چرا کسب و کارها باید از هوش تجاری استفاده کنند و اینکه چگونه BI باعث سودآوری سازمان میشود، توجه به موارد زیر قابل توجه است:
تجزیه و تحلیل واقعی زمان برای سریع تر رسیدن به هدف را مقدور می سازد.
زمان بازگشت سرمایه اولیه را سرعت میبخشد
فرآیند تصمیم گیری را بهبود میدهد
دسترسی به اطلاعات توسط مدیران ارشد را تسریع میکند
به شناسایی موانع موجود در پیشرفت بیزینس سازمان کمک میکند
ریسک های شما را کاهش میدهد
به فهمیدن و درک صحیح کسب و کارتان کمک می کند
توانایی مشاهده اطلاعات از منابع مختلف با استفاده از یک داشبورد عملیاتی را مقدور میسازد
توانایی مشاهده خلاصه ای از داده های پراکنده در بخش های مختلف سازمان را ایجاد مینماید
توانایی مشاهده اطلاعات بر محور زمان و تصمیمسازی بر اساس دستاوردهای گذشته سازمان را بوجود میآورد.
